Źródła:
Motława w Gdańsku, rok 1928 i współcześnie. Starsze zdjęcie pochodzi ze zbiorów NAC, sygnatura: 3/131/0/-/303/1.
Ulica Długa, widok na Długi Targ. Starsze zdjęcie pochodzi ze zbiorów NAC, rok 1945. Kobiety stojące na zdjęciu to m.in. siostra i matka Ryszarda Witkowskiego, żołnierza AK zajmującego się fotografowaniem życia codziennego w okupowanej i powojennej Polsce.
-Motława w Gdańsku, starsza fotografia pochodzi ze zbiorów NAC, sygnatura 3/1/0/17/6162.

Idący od wschodu front wojenny przetoczył się przez Gdańsk w marcu 1945 roku. Ostrzał artyleryjski i walki zniszczyły miasto, ale sporo budynków i kluczowych zabytków zostało względnie nienaruszonych. Po zajęciu miasta przez wojska radzieckie nastąpiła seria podpaleń, mających “zlikwidować pruskie dziedzictwo miasta” oraz wypędzić resztki ukrywających się niemieckich żołnierzy. W efekcie tych działań kolejne budynki uległy zniszczeniu, tym Brama Żuraw, w której spłonęła cała zabytkowa drewniana konstrukcja.

Trzecia faza zniszczenia wynikała z opieszałości w zabezpieczeniu ruin i odbudowie. W efekcie, jeszcze na początku lat 50. część zniszczonych budynków stało samopas.

Jak wspomniałem, odbudowa Gdańska początkowo przebiegała bardzo powoli. Z biegiem czasu i napływem nowych mieszkańców przyspieszała, odchodząc coraz bardziej od pierwowzorów.

Oryginalne mieszczańskie kamieniczki stawały się “dawcami” materiałów dla nowych domów budowanych poza ścisłym centrum lub rekonstrukcji kościołów, a spora część zdatnych do uratowania zostało wyburzonych, by przyspieszyć budowę nowych budynków. Wykonawcom łatwiej było budować na gruzach, niż ratować/odtwarzać zniszczone kamienice. Przy odbudowie nie stosowano pierwotnych technik architektonicznych, tylko współczesne, znormalizowane. W rezultacie zmienił się bieg niektórych ulic oraz ilość kondygnacji w kamienicach (co dobrze prezentuje zestawienie zdjęć znad Motławy).