“Kodeks Kumanikus” İtalyan ve Alman misyonerlerinin Kıpçak lehçesinde konuşan Türk boylarından topladıkları dil materyalleriyle Kırım’ın Solhat (bu XIII. yüzyılın sonlarına doğru (1291, 1292, 1293) Karadeniz’in kuzeyinde Cenevizli veya Venedikli tüccarlar, Fransiskan misyonerler yahut İtalyan keşişler ile Alman din adamları tarafından yazıldığı düşünülen ve Kuman Kitabı / Elyazması anlamına gelen Codex Cumanicus, sahip olduğu zengin söz varlığıyla Kumanların / Kıpçakların gündelik ve dinî hayatlarıyla halk edebiyatlarına dair önemli verileri bulabildiğimiz ender eserlerdendir.

Kitap, biri İtalyan diğeri Alman bölümü olmak üzere iki farklı defterden meydana gelmektedir. İtalyan bölümü 55, Alman bölümü ise 27 yapraktan müteşekkildir. Eser, Latin alfabesinin bir türü olan Gotik harfleriyle kaleme alınmıştır.

XIV. yüzyıl başlarında Aşağı Volga bölgesinde Kumanlar (Kıpçak Türkleri) arasında Hıristiyanlığı yaymaya çalışan Fransiskan misyonerleri, vaazlarında kullanmak üzere Türkçe öğrenmişler ve birçok dinî metinleri Latin harfleri ile Kuman (Kıpçak) Türkçesine çevirmişlerdi.

Yani bu eserin önemli bir özelliği, Latin alfabesi ile Türkçe kelimeler yazıldığı için, bugün kullandığımız alfabeye uygun olması bakımından, yazılı kelimeleri okuyabiliyor olmamız.

Kodeks’te birçok kelimenin bugünkü imlâları ile yazıldıkları görülür: ant, araba, at, ata, ay, balta, bir, bu, bulut, buz, dost, erdem, eski, et, fil, garip vb. gibi.

Eserin ikinci bölümünde 47 adet Kumanca bilmece yer almakta ve Kumanca-Latince ve Kumanca-Almanca sözlük bulunmakta.

İşte size kitapta yer alan bir bilmece:
Güneş altından elçi geliyor,
Gümüş boru çalarak geliyor,
Ay altından elçi geliyor,
Altın boru çalarak geliyor.

Cevabınızı yorumlara bekliyoruz!

Kaynak: Galip Güner, Kuman Bilmecelerinin Söz Varlığı ve Dil Hususiyetleri Üzerine Bir İnceleme