WEBVTT Kind: captions Language: tr 00:00:00.713 --> 00:00:04.680 Etrafta dolaşan bir fikir var: seni öldürmeyen şey, güçlendirir. 00:00:05.526 --> 00:00:07.706 Bir hastalıktan kurtulmak seni daha iyi hale getirir. 00:00:08.393 --> 00:00:11.172 Bu mantıklı görünüyor çünkü hepimiz bunu deneyimledik. 00:00:11.619 --> 00:00:14.459 Zorluk çektiğinde çoğunlukla güçlüklerden dayanıklı, 00:00:14.733 --> 00:00:17.086 gelecekteki zorluklarla başa çıkmak için daha hazır halde çıkarsın. 00:00:17.766 --> 00:00:20.339 Ama öyle görünüyor ki bazen seni öldürmeyen şey... 00:00:20.826 --> 00:00:21.873 ...seni daha zayıf yapar. 00:00:22.886 --> 00:00:23.152 O zaman… 00:00:23.386 --> 00:00:25.119 Hasta olduğunuzda ne olur? 00:00:30.779 --> 00:00:32.792 ÖZETLE KURZGESAGT Çevirmen:Orhan Yılmaz-Talha Çetin İyi seyirler. 00:00:33.939 --> 00:00:35.059 SAVAŞ MAKİNESİ 00:00:36.366 --> 00:00:40.078 Kendinizi geniş, korunmak için büyükçe bir ordusu olan bir ülke olarak düşünün. 00:00:40.872 --> 00:00:43.126 Etrafınız kaynaklarınızı, enerjinizi ve toprağınızı 00:00:43.150 --> 00:00:45.305 almak isteyen düşmanlar tarafından sarıldı. 00:00:46.339 --> 00:00:47.785 Bu bir ölüm kalım meselesi… 00:00:48.185 --> 00:00:51.896 Bu yüzden vücudunuz düşmanların varlığına ve hasara karşı duyarlı olmaya evrildi. 00:00:52.577 --> 00:00:55.081 Çünkü bu bir istilanın her an meydana gelebileceği 00:00:55.105 --> 00:00:57.250 anlamına geliyor ve hızlı hareket etmeli. 00:00:57.957 --> 00:01:00.810 Haydi bir istila başlatalım ve ne olacağına bakalım. 00:01:01.843 --> 00:01:04.774 Hücreleriniz bir şeyin yanlış olduğunu fark ettiği anda 00:01:04.798 --> 00:01:08.056 sitekin adı verilen bir protein saldırı sinyali yayıyorlar. 00:01:08.777 --> 00:01:12.136 Bunlar her türden bağışıklık hücresini aktif eden hava saldırısı sirenleri gibi. 00:01:12.343 --> 00:01:16.116 Sonrasında kendileri daha fazla sitekin salgılıyorlar, alarmı güçlendiriyorlar. 00:01:16.843 --> 00:01:20.763 Yakında önlemleri ve karşı tedbirleri tetikleyen sinyallerle dolup taşacaksınız. 00:01:21.223 --> 00:01:22.903 Mobilizayson yaşanıyor. 00:01:23.882 --> 00:01:26.318 Beyniniz hastalık durumunu aktive ediyor ve vücudunuzun 00:01:26.342 --> 00:01:28.777 önceliklerini savunma olarak yeniden organize ediyor. 00:01:29.482 --> 00:01:32.868 Fark edeceğiniz ilk şey enerji seviyeleri düşmesi ve uykunuz gelmesi. 00:01:33.568 --> 00:01:37.768 Duyarsız, çoğunlukla kaygılı ya da üzgün hissedersiniz ve iştahınızı kaybedersiniz. 00:01:38.435 --> 00:01:42.019 Acıya duyarlılığınız yükseldi ve dinlenmek istiyorsunuz. 00:01:42.355 --> 00:01:44.569 Tüm bunların hepsi enerji seviyenizi korumak ve 00:01:44.593 --> 00:01:47.195 enerjinizi bağışıklık tepkimenize yönlendirmek için. 00:01:47.728 --> 00:01:51.287 Savaş ekonomisine geçen saldırı altındaki bir ülke haline geldiniz. 00:01:51.762 --> 00:01:56.148 Çünkü bağışıklık sisteminizi doğru şekilde aktive etmek son derece yıkıcı ve yorucu. 00:01:56.802 --> 00:01:59.549 Aynı savaşın bir ülke için pahalı olması gibi sanayinin 00:01:59.573 --> 00:02:01.963 tank üretimine geçmesi bağışıklık sisteminizin 00:02:01.987 --> 00:02:04.244 silahlanın üretmesi için aminoasitler, mikro 00:02:04.268 --> 00:02:06.789 elementler, büyük miktarda enerji talep etmesi. 00:02:07.577 --> 00:02:11.401 Ateşi ele alın: işgalciler için baya stres verici bir sıcaklık üretirken 00:02:11.425 --> 00:02:15.843 metabolizmanızı hızlandırıyor ve hücrelerinizi daha hızlı ve fazla çalıştırıyor. 00:02:16.225 --> 00:02:18.124 Ama bunun aynı seviyede tutmak için bayağı bir kalori kullanıyor. 00:02:19.151 --> 00:02:22.538 Sonra bağışıklık sisteminiz sizi enfekte eden düşman’a özellikle 00:02:22.562 --> 00:02:25.948 cevap vermek için milyonlarca özel bağışıklık hücresi klonlamaya başlıyor. 00:02:26.534 --> 00:02:29.252 B hücreleri her saniye milyonlarca antikor üretiyor, 00:02:29.276 --> 00:02:32.368 Her birini oluşturmak için yüzlerce aminoasit gerekiyor. 00:02:33.109 --> 00:02:35.340 bütünleyici sistemi tazelemek için milyarlarca 00:02:35.364 --> 00:02:37.595 hatta trilyonlarca protein yapılması gerekir. 00:02:37.889 --> 00:02:39.495 kanınızın içindeki bir mayın tarlası. 00:02:40.342 --> 00:02:43.297 Sitekin'in,mobilizasyon ve iletişim sinyallerinin 00:02:43.322 --> 00:02:45.782 de sürekli tazelenmeye ihtiyacı vardır. 00:02:46.268 --> 00:02:48.934 Genelde kaynaklarınızı yiyerek alırsınız. 00:02:49.522 --> 00:02:51.927 ama hasta olduğunuzda vücudunuz sindirimi yavaşlatır çünkü 00:02:51.951 --> 00:02:54.654 sizin ona ayıramayacağınız çok fazla enerjiye ihtiyacı vardır. 00:02:55.205 --> 00:03:00.069 Bu yüzden en kolay aminoasit kaynağına ulaşır ve kaslarınızı küçültmeye başlar. 00:03:00.451 --> 00:03:04.931 Uğruna o kadar çalıştığınız kaslar sizi hayatta tutmak için feda edilir. 00:03:06.090 --> 00:03:09.836 Eğer genç, fit ve sağlıklı ve iyileştiğinizde bunu hemen telafi edersiniz. 00:03:10.376 --> 00:03:12.931 yaşlı ya da çok genç, zayıf ya da kronik hastalıktan 00:03:12.955 --> 00:03:15.510 muzdaripseniz sizin için çok daha yorucu olabilir. 00:03:16.390 --> 00:03:19.803 Vücudunuz resmen savunmaya devam etmek için kendi kendini tüketiyor. 00:03:20.457 --> 00:03:24.253 hasta olduğunuzda tüm sisteminiz çoktan gerginse bağışıklık 00:03:24.277 --> 00:03:28.073 müdahalelelerine devam etmek kapasitenizi altüst edebilir. 00:03:28.737 --> 00:03:30.370 BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİZ TAM BİR YAVŞAK 00:03:30.743 --> 00:03:31.743 AYRICA DÜŞMANLARIMIZ DA ÖYLE 00:03:32.697 --> 00:03:36.136 Bağışıklık sisteminiz düşmana karşı olduğu kadar size de tehlikeli. 00:03:36.749 --> 00:03:39.687 Enfeksiyonun neden olduğu hasarla bağışıklık hücrelerinin neden 00:03:39.711 --> 00:03:42.649 olduğu ikincil hasar arasında baya kırılgan bir denge vardır. 00:03:43.303 --> 00:03:45.903 İlk müdahale edenlerden biri nötronlarınız. 00:03:46.246 --> 00:03:49.223 Makineli tüfeği olan agresif şempanzeler hayal edin. 00:03:49.846 --> 00:03:52.338 Nötronlarınız düşmanla karşılaşırsa onların içini 00:03:52.362 --> 00:03:54.854 kesip açan kimyasallarla yıkar ama ayrıca sivil 00:03:54.878 --> 00:03:57.257 hücrelere de zarar verebilir, özellikle hasta 00:03:57.282 --> 00:04:00.204 diyelim ki çoktan sigara içmekten tehlike altındaysa. 00:04:01.007 --> 00:04:04.595 Onun üstüne sizi işgal eden mikro organizmalar çoğunlukla hücre ölümüne ve 00:04:04.619 --> 00:04:08.207 büyük miktarda hasara sebep olabilecek kimyasallar ve toksinler yayarlar. 00:04:08.926 --> 00:04:11.515 Yani ciddi bir enfeksiyon çoğunlukla çok sayıda ufak 00:04:11.540 --> 00:04:14.538 yaraya neden olabilir, basbaya organlarınızdaki delikler. 00:04:15.293 --> 00:04:18.060 Hayal edebileceğiniz üzere organlarınızda delikler ve yaralara sahip olmak 00:04:18.084 --> 00:04:20.776 harika bir şey değil ve vücudunuz bunları kapatmak için acele ediyor. 00:04:21.390 --> 00:04:24.088 Nöronlarınız ve makrofajlarınız vücudunuza tamire başlaması 00:04:24.113 --> 00:04:26.764 için sinyal veren kimyasallar yayarak yardım ediyorlar. 00:04:27.097 --> 00:04:30.215 Ve hasarın çoğu hızlıca yeniden büyüyen hücrelerle dolduruluyor. 00:04:30.633 --> 00:04:34.128 Ama diğerleri kolajenle dolduruluyor, bir çeşit her şeyi düzelten, 00:04:34.152 --> 00:04:37.323 yapışkan dokunuza yapısal bütünlük veren organik çimento. 00:04:37.900 --> 00:04:40.229 Sonuçları derinizdeki yaralar olarak gördünüz. 00:04:40.920 --> 00:04:42.826 Bir yara orijinal dokunan daha farklı. 00:04:43.299 --> 00:04:47.679 İçinde işlev gösteren hücreleri yok, baştan savma yapılmış çimento yaması gibi. 00:04:48.053 --> 00:04:50.453 Orijinal dokunun yaptığını yapamaz. 00:04:50.733 --> 00:04:53.899 Kalbinizdeki bir yara kalbinizi çok az daha zayıf attırır. 00:04:54.239 --> 00:04:57.183 Akciğerinizdeki bir yara artık oksijen alamaz 00:04:57.593 --> 00:05:00.366 Ciğerinizideki bir yara ciğerinizi en kötü filtre haline getirir. 00:05:01.113 --> 00:05:03.942 Ve böylelikle, hayatı yaşadıkça ve ardı ardına ciddi 00:05:03.966 --> 00:05:07.576 hastalıkları atlattıkca organlarımızın işlevselliği azalabilir. 00:05:08.092 --> 00:05:10.331 Bu hasar genellikle hayatınızın kalitesini 00:05:10.355 --> 00:05:13.142 etkilemeyecek kadar küçüktür ama kalıcı olabilir. 00:05:13.959 --> 00:05:17.439 Tamamdır bu kulağa depresif geliyor ama bu hasarın çoğunu önlemek 00:05:17.463 --> 00:05:20.942 ve bağışıklık sisteminizi eğitmek için yapabileceğiniz bir şey var. 00:05:22.139 --> 00:05:25.083 BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİZİ EĞİTMEK İÇİN EN İYİ YOL 00:05:25.190 --> 00:05:27.057 Bağışıklık sisteminiz eşsiz. 00:05:27.310 --> 00:05:29.823 Herkesin azıcık farklı bağışıklık sistemi vardır,kimininki 00:05:29.847 --> 00:05:32.669 bazı düşmanlara karşı güçlü ve bazı düşmanlara karşı zayıftır. 00:05:32.954 --> 00:05:35.462 Ki bu da türümüzü tek bir enfeksiyon tarafından 00:05:35.486 --> 00:05:38.432 silinmekten korurken evrimi mantıklı hale getiriyor. 00:05:38.766 --> 00:05:42.206 Kolektif olarak insan türünün bağışıklık sistemi bir spektrum: 00:05:42.819 --> 00:05:45.973 insanların çoğu bir enfeksiyona iyi şekilde cevap veriyor,bunlardan 00:05:45.998 --> 00:05:49.153 birazı süper müdahaleci ve birkaçı da iyi cevap vermiyor ve ölüyor. 00:05:49.753 --> 00:05:52.943 Kara vebadan kurtulan insanların bazıları HIV ya 00:05:52.967 --> 00:05:56.566 da korona virüse hatta eboloya bile karşı dirençli. 00:05:57.122 --> 00:05:59.752 diğerleri kolayca grip tarafından öldürüldü ya da belirli 00:05:59.776 --> 00:06:02.405 bakteri enfeksiyonlarına karşı yüksek derecede savunmasız. 00:06:02.805 --> 00:06:05.472 Bu spektrumda nerede olduğunuzu tahmin etmek imkansız. 00:06:05.952 --> 00:06:09.178 Ve her muhtemel enfeksiyona farklı şekilde cevap veriyorsunuz. 00:06:10.177 --> 00:06:13.239 Bu yüzden görürse çok sağlıklı görünen gençler corona virüsten 00:06:13.263 --> 00:06:16.778 ölürken bazı yaşlılar için covid daha çok ortalama bir grip gibiydi. 00:06:18.044 --> 00:06:22.044 Soğuk kapmazsan hiçbir hastalığa yakalanmayacağın fikri yanlış. 00:06:22.644 --> 00:06:26.110 Test edilmediği sürece bağışıklık sisteminin neyde iyi olduğunu bilemezsin. 00:06:26.800 --> 00:06:31.177 Hasta olmak hayatın kumarhanesinde hayatın pahasına oynanan bir oyun. 00:06:31.911 --> 00:06:32.822 Her zaman. 00:06:33.155 --> 00:06:34.854 Ama yapabileceğin bir şey var: 00:06:35.193 --> 00:06:37.866 Bağışıklık sisteminin en iyi özelliklerinden birini hacklemek. 00:06:38.689 --> 00:06:42.643 Bir hastalık atlattığında genelde sonrasında ona karşı daha iyi bir savunman olur. 00:06:43.311 --> 00:06:47.124 savaştığın spesifik düşmanı öldürmekte çok iyi olan hafıza hücreleri elde edersin. 00:06:47.679 --> 00:06:51.901 Yani ya yeniden hasta olmazsın ya da bir sonraki enfeksiyon daha orta ayar olur. 00:06:52.723 --> 00:06:56.824 Ve insan yaratıcılığının inanılmaz başarısı olan ,hastalıktan gelen hasarı önlemek 00:06:56.849 --> 00:07:01.256 için bu mekanizmaya bağlanan ve bağışıklık sisteminizi eğiten şeyi kullanabilirsiniz: 00:07:01.457 --> 00:07:02.457 AŞILAR 00:07:03.044 --> 00:07:06.187 Aşılar basitçe bir hastalık gibi davranıyor ve sizin savunmanızı 00:07:06.211 --> 00:07:09.354 eğer hastalık gerçekten boy gösterirse diye hazır olması eğitiyor. 00:07:09.599 --> 00:07:13.932 Hedef enfeksiyondan sonra edineceğiniz aynı hafıza hücrelerini yaratmak. 00:07:14.688 --> 00:07:17.815 Ama yan etki hissederseniz bunu hâlâ neden yapmalısınız? 00:07:19.039 --> 00:07:20.719 DOĞAYA KARŞI AŞI DOJOSU 00:07:22.577 --> 00:07:24.798 Bağışıklık sisteminizi eğitimek için 2 seçeneğiniz var: 00:07:25.266 --> 00:07:27.754 Aşı dojosu ve doğa dojosu. 00:07:28.866 --> 00:07:33.576 Aşı dojosunda kağıttan silahlarla çalışırsınız ve kendinizi savunmayı öğrenirsiniz. 00:07:33.732 --> 00:07:36.021 Tabii bir gözünüz morarabilir veya bir yeriniz çürüyebilir. 00:07:36.523 --> 00:07:40.768 Bazen bir aşıdan sonra birkaç günlüğüne hasta olursunuz ama genelde hepsi bu kadardır. 00:07:40.968 --> 00:07:43.123 Ne bir yararınız olur ne de kalıcı hasarınız. 00:07:43.626 --> 00:07:45.629 Daha fazla şey öğrenmek istiyorsanız aşıların yan 00:07:45.653 --> 00:07:47.657 etkilerini detaylıca başka bir videoda konuştuk. 00:07:48.233 --> 00:07:50.513 Diğer taraftan bağışıklı olmak için bir hastalık 00:07:50.537 --> 00:07:52.767 geçirmek doğa dojoyu seçmek anlamına gelir. 00:07:53.408 --> 00:07:57.834 Doğa dojosunda gerçek silahlar kullanırsınız,keskin bıçaklar ve kılıçlar. 00:07:58.343 --> 00:08:02.189 Bir şeyler hala yolunda gidebilir ama daha fazla kesikle ve yarayla. 00:08:02.629 --> 00:08:07.945 Ama zaman zaman birileri ölür, kızamıktan bir çocuk ya da gripten bir yetişkin. 00:08:08.710 --> 00:08:10.834 Doğa dojosu çok daha riskli. 00:08:11.490 --> 00:08:13.662 Onun üstüne, aşıdan sağladığınız bağışıklık 00:08:13.686 --> 00:08:15.859 çoğunlukla doğal dirençten daha iyidir çünkü 00:08:15.904 --> 00:08:20.272 aşılar bağışıklık sistemiyle daha üretici şekilde etkileşime geçmek için geliştirildi. 00:08:20.962 --> 00:08:25.698 Tabii ki aşılar sihirli değil bazen bizi istediğimiz kadar koruyamazlar. 00:08:26.829 --> 00:08:31.222 Belki bir düşmanın hızlıca mutasyona uğramasındandır,omricon virüsü gibi ya da sizin 00:08:31.246 --> 00:08:33.697 spesifik bağışıklık sisteminiz aşıya iyi cevap 00:08:33.721 --> 00:08:36.117 vermiyor ve daha az savunma oluşturuyordur. 00:08:37.029 --> 00:08:41.873 Yine de aşı olmak doğal savunmanızı eğitmek için en iyi aletlerden. 00:08:42.628 --> 00:08:46.362 Sonunda insanlığın son asırda kat ettiği gelişmelere bakarsak, 00:08:46.386 --> 00:08:50.628 Eninde sonunda hastalıkların sonuna kadar üstesinden gelebiliriz. 00:08:50.653 --> 00:08:52.649 Ama o zamana kadar kendimize ve diğerlerine bakmak 00:08:52.673 --> 00:08:54.628 için elimizden gelenin en iyisini yapabiliriz. 00:08:54.962 --> 00:08:58.362 Vücudun ve eski halin sana minnettar olacak...💖 00:10:57.400 --> 00:11:03.608 DAHA FAZLA GELİŞME VE EĞLENCE İÇİN BİZİ BURALARDAN TAKİP EDİN Kurzgesagt'a Abone Olmayı Unutmayın!